Bülent Uçak: “Pamukta ne kazanç ne umut kaldı!”

İzmir Ticaret Borsası (İTB) koordinasyonunda yürütülen “Ege Bölgesi Pamuk Rekoltesi Tahmin Çalışmaları” tamamlandı. Bölgedeki pamuk ekim alanlarının ve rekolte tahminlerinin sonuçları, bugün İzQ Girişimcilik Merkezi’nde düzenlenen basın toplantısıyla kamuoyuna açıklandı. İzmir Ticaret Odası, Ege İhracatçı Birlikleri, Manisa, Aydın ve Söke Ticaret Borsaları ile Tariş Pamuk ve Yağlı Tohumlar Tarım Satış Kooperatifleri Birliği iş birliğinde yürütülen çalışmanın sonuçlarını İTB Başkan Yardımcısı Bülent Uçak paylaştı.

Uçak, rekolte rakamlarına geçmeden önce sektörün içinde bulunduğu acı tabloyu aktardı. Üreticiden sanayiciye kadar tüm paydaşların zor durumda olduğunu vurgulayan Uçak, “Ortada ne kazanç var, ne umut ne de sürdürülebilirlik. Bu şartlarda pamuk üretiminin ve ticaretinin geleceği maalesef pek de parlak değil” dedi.

“ÜRETİCİ EMEĞİNİ KARŞILIĞINI ALAMIYOR”

Kariyeri boyunca şahit olduğu en kötü yıllardan ve en kötü sezon başlangıçlarından birinin yaşandığını belirten Uçak, şu şekilde konuştu:

“Pamuk için yıllardır aynı ifadeler kullanılıyoruz. Stratejik ürün, beyaz altın, binlerce ailenin ekmek teknesi, sanayinin, tekstilin ve ihracatın bel kemiği… Evet, bunların hepsi doğru. Ancak artık bu sözlerin gerçekte hiçbir karşılığı kalmadı. Çünkü ne üretim zincirinde ne de tedarik zincirinde kimse mutlu değil. Üretici emeğinin karşılığını alamıyor, çırçır işletmeleri ayakta kalmakta zorlanıyor, tüccar ve iplikçiler büyük baskı altında. Sektörün bütün paydaşları aynı kaderi paylaşıyor ve birlikte kaybediyoruz. Ortada ne kazanç var ne umut ne de sürdürülebilirlik. Bu şartlarda pamuk üretiminin ve ticaretinin geleceği maalesef pek de parlak değil. Sektör, artık sadece geçmişin başarı hikâyelerine tutunuyor; geleceğe dair somut bir plan ve güvence yok. Her bir paydaş, mevcut darboğazlar içinde kendi varlığını korumaya çalışıyor. Eğer acilen yapısal önlemler alınmazsa, pamuk üretimi ve ticareti ciddi bir risk altında kalacak. Bu nedenle, rekolte rakamlarını değerlendirirken, sektörün bütünsel sorunlarını da göz önünde bulundurmak zorundayız”

KURAKLIK VE KITLIK PAMUK KALİTESİNİ ETKİLEYECEK

Pamuk sektörünün bir çıkmazın içine sürüklendiğini kaydeden Uçak, ülkedeki yüksek enflasyona değinerek şu ifadeleri kullandı:

“Pamuk değer zincirinin her aşamasında maliyetler gün be gün artarken, sanki bu enflasyon pamuk sektörünü teğet geçmiş gibi fiyatlar yerinde saydı, hatta bazı dönemlerde geriye gitti. 2024 yılında pamuk üretiminin ortalama maliyeti 28–32 TL civarındayken, bu yıl verim farklılıklarına bağlı olarak 40 TL bandına kadar yükseldi. Yani üretici, yüzde 30’ un üzerinde bir maliyet artışıyla karşı karşıya kaldı. Üstelik kuraklığın ve su kıtlığının etkisi de eklenince ekimler önemli ölçüde azaldı. Diğer taraftan mevcut yağışlar henüz toplanmamış olan pamuğun kalitesine muhakkak ki olumsuz etki edecek… Bizler, pamuk sektörünün sorunlarını her konuşmamızda dile getirerek, bugünlerin bizi beklediğini önceden ifade etmiştik. Borsamızdaki işlemler de bu durumu özetler nitelikte. 41 renk pamuk salon fiyatlarının geçen sezon ortalama 59 TL idi; yeni mahsul 41 renk henüz işlem görmemiş olsa da ismen olarak açıklanan fiyatlar 67 TL bandında dolanıyor. Fiyatlar artmış gibi gözüküyor ancak üretim maliyetine kıyasla yeterli bir fiyat artışı söz konusu değil. Dünya piyasalarını incelediğimizde ise tablo farklı değil. Geride bıraktığımız sezonda Cotlook A endeks ortalaması 64 TL, ABD Memphis fiyatları 65 TL civarındaydı; bizim ortalamamız ise küresel piyasanın 5-6 TL gerisinde kaldı. 2023/24 sezondaki 10 TL’lik makas ihracatı artırmıştı. Farkın hâlâ yüksek olması 2024/25 sezonunda da ihracat artışını desteklemeye devam etti. Ve sonuç olarak, pamuk ihracatımız yüzde 4 artarak 307 bin tona ulaştı. Diğer taraftan, aynı dönemde yüzde 27’lik önemli bir artışla 971 bin tonun üzerinde pamuk ithal ettik. Dahası, ithal pamuk fiyatı yüzde 14 düşerek 1,76 dolara geriledi; buna karşılık ortalama ihracat fiyatımız 1,91’den 1,83 dolara indi.”

Tablonun sektörün sürdürülebilirliği için ciddi bir sorun yarattığını belirten Uçak, tüketimin yüksek olduğunu fakat üretenin kazanamadığını ifade etti.

“UYGUN MALİYETLİ KREDİ İMKANLARI SAĞLANMALI”

Hazır giyim ve tekstil sektöründe de uzun yıllar dış ticarette pozitif bir denge sağlanmış olmasına rağmen bugün büyük sorunlarla karşılaşıldığını vurgulayan Uçak, şu ifadeleri kullandı:

“2021’den bu yana sektörün dış ticaret fazlası yüzde 17 oranında geriledi ve önümüzdeki dönemde bu olumsuz seyrin devam etmesi kuvvetle muhtemel görünüyor. Doğru bir yol haritası çizemezsek yıllardır büyük emek verdiğimiz dış pazarımızı kaybedebiliriz. Buna ek olarak, pamuk lisanslı depoculuk sisteminin de önemli sorunları olduğunu belirtmem gerekiyor. 2013 yılında faaliyete geçen pamuk lisanslı depoculuk sistemi 2022 yılına kadar hızlı bir gelişim göstermiş olup 2023 yılında azalan lisanslı depo giriş oranları nedeniyle bu üründe faaliyet gösteren tüm lisanslı depolar ve yetkili sınıflandırıcılar olumsuz etkilendi. Lisanslı depo giriş oranlarında 2023 yılında %50 oranında daralma meydana geldi. 2024 hasat yılında da depo giriş oranlarındaki azalış artarak devam etmiş ve doluluk oranları %75 azalmıştır. Toplam depolama kapasitenin yaklaşık yarısına tekabül eden ve 40-45 bin tonla hizmet veren pamuk lisanlı depolarımızdan bazıları faaliyetini ekonomik sorunlar nedeniyle askıya aldı. Pamukta lisanslı depoculuk sisteminin sürekliliğinin sağlanabilmesi amacıyla; uygun maliyetli kredi imkanlarının sağlanması ve lisanslı depolara ürün koyan yatırımcıların da desteklerden yararlanması sağlanmalıdır”

Uçak, İzmir Ticaret Borsası koordinatörlüğünde uzun yıllardır yapılmakta olan 2025/26 sezonu Ege Bölgesi rekolte tahmin sonuçlarını açıklayarak, olumlu bir tablo gördüklerini belirtti.

"İKLİM KOŞULLARI TAHMİNLERİ OLUMSUZ ETKİLEYEBİLİR”

Uçak tahmin sonuçlarını şu ifadelerle açıkladı:

“Çalışma sonuçlarına göre; bir önceki sezona göre bölgemizde pamuk ekim alanlarının yüzde 18,5 Oranında azalarak 94 bin hektara düştüğü tahmin edilmiştir. Ortalama kütlü veriminin geçen yıla göre yüzde 3,9 artarak dekarda 437 Kilogram olması beklenmektedir. Buna göre kütlü üretiminde rekoltenin 410 Bin ton olacağını öngörüyoruz. Yeni sezonda çırçır randıman oranının yüzde 39 olacağı ve bu randıman oranı ile mahlıç pamuk üretiminin 160 bin ton olacağı tahmin edilmektedir. Tabi şunu da ifade etmeliyim. Bu sonuçlar son üç aylık saha ve laboratuvar çalışmaları sonuçlarında hesap edilmiştir. Ancak son günlerde yaşanan ve hasat süresince yaşanabilecek iklim koşullarına göre rekoltede kalite ve verim kaybı ortaya çıkabileceğini de göz önünde bulundurmak gerekir”