İzmirli sadece yaşamaya harcıyor! Barınma ve ulaşım bütçenin üçte ikisini yutuyor

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) “Hanehalkı Tüketim Harcamasının Türlerine Göre Dağılımı, İBBS 2. Düzey, 2024” verileri, İzmirli vatandaşların harcama alışkanlıklarındaki değişimi bir kez daha ortaya koydu.

KONUTTA İLK SIRADA

Verilere göre, İzmir’de yaşayanların bütçesinde en büyük payı konut ve kira giderleri aldı. TÜİK’in açıkladığı son verilere göre İzmirli haneler, toplam harcamalarının yüzde 27,8’ini konut, kira, su, elektrik, gaz ve diğer yakıt giderlerine ayırdı. Bu oran, İzmir’de yaşam maliyetinin en büyük bölümünü barınma giderlerinin oluşturduğunu bir kez daha gözler önüne serdi. İzmir ülke genelinde konut ve kira harcamalarında ilk sırada yer aldı.

GIDA HARCAMALARINDA GERİLEME

Konut ve kira harcamalarını, gıda ve alkolsüz içecekler izledi. İzmirli ailelerin gıda için ayırdığı pay yüzde 17,9 seviyesinde gerçekleşti. Ancak geçmiş yıllara bakıldığında, bu kalemde belirgin bir düşüş olduğu görülüyor. 2003 yılında yüzde 22,7 olan gıda harcaması oranı, aradan geçen 21 yılda neredeyse 5 puan geriledi. İzmir, İstanbul ve Ankara’dan sonra gıdaya en az bütçe ayıran üçüncü kent oldu. Son 20 yılda gıda fiyatlarının yükselmesine rağmen, toplam harcamalar içindeki payının azalması; gelir artışı ve tüketim kalıplarındaki değişime bağlanıyor.

ULAŞIM İKİYE KATLANDI

İzmirli hanelerin bütçesinde en dikkat çeken artış ise ulaştırma harcamalarında yaşandı. 2003 yılında toplam harcamalar içinde yaklaşık yüzde 10 olan ulaştırma payı, 2024 itibarıyla yüzde 20,2’ye yükseldi. Böylece ulaştırma, İzmirli için en büyük üçüncü harcama kalemi oldu. Akaryakıt fiyatlarındaki artış ve toplu taşıma ücretlerindeki yükseliş, ulaştırma giderlerinin hızla artmasında etkili oldu

MOBİLYADA PAY AZALDI

Mobilya, ev aletleri ve bakım hizmetleri için ayrılan pay ise yüzde 5,5 düzeyinde gerçekleşti. Bu oran, 2014 yılında yüzde 6,8 seviyesindeydi. Hane ekonomisinde tasarruf eğiliminin artması, dayanıklı tüketim mallarına yapılan harcamalarda kısmi bir azalışa yol açtı.

ALKOL VE TÜTÜNDE KESKİN DÜŞÜŞ

Alkollü içecekler, tütün ve tütün ürünleri için yapılan harcamalar yüzde 3,2 seviyesinde gerçekleşti. 2019’da bu oran yüzde 4,8 idi. Son beş yılda yaklaşık üçte bir oranında azalış, hem fiyat artışları hem de tüketim eğilimlerindeki değişimle açıklanıyor.

Benzer bir düşüş eğlence, spor ve kültür harcamalarında da görüldü. 2019’da yüzde 3,1 olan bu oran, 2024’te yüzde 2,3’e geriledi.

EĞİTİM YARIYA İNDİ

Eğitime ayrılan pay ise son yılların en düşük seviyesine indi. 2015 yılında yüzde 3 olan eğitime ayrılan bütçe, 2024’te yüzde 1,6’ya kadar düştü.

Giyim ve ayakkabı harcamalarının toplam içindeki payı yüzde 4,9, lokanta ve konaklama hizmetleri harcamalarının payı yüzde 6,8, sağlık harcamalarının payı ise yüzde 2,2 olarak kayıtlara geçti.

Diğer yandan, sigorta ve finansal hizmetler toplam harcamaların yüzde 0,7’sini, kişisel bakım, sosyal koruma ve çeşitli mal ve hizmetler ise yüzde 3,4’ünü oluşturdu.

Genel tabloya bakıldığında, İzmirli hanelerin 2000’li yıllardan bu yana harcama kalıplarında belirgin bir dönüşüm yaşandığı görülüyor. Gıda ve kültür harcamalarının payı azalırken, barınma ve ulaştırma giderlerinin bütçedeki ağırlığı giderek artıyor. Bu durum, kentin ekonomik yapısındaki değişimi ve artan yaşam maliyetlerinin İzmirlinin günlük yaşamına nasıl yansıdığını ortaya koyuyor.